फॉलोअर

सोमवार, १६ ऑगस्ट, २०२१

संपूर्ण महागाथा मराठाशाहीची भाग १५

 संपूर्ण महागाथा मराठाशाहीची

संग्राहक ::विनोद जाधव

भाग १५
96 कुली मराठा पोटकुल उपकुल
भाग २
मराठा 96 कुळी समाजात सर्व साधारण 6500 आडनावे सापडतात.
परंतु आजपर्यंत मात्र 6327 आडनावांची माहिती आमच्याकडे उपलब्ध आहे
आपले आडनाव पहा
सूची पहा
४) सूची पहा ए/ऐ
एखंडे ऐपतदार एरंडकार
एकरे एदे एराव
५) सूची पहा क
कलाने कनोजे कराळे कडाले
कंकराले कंकाळे कंक कुंभे
करांडे कसार कथाले कथले
करनाळे कसपले कसले काठे
कठावडे काजळे कावळे कळंब
कण्व कसूरकार कनोजे कांबळे
कल्पद्रुम कबाडे कडलग करपटे
कवतुके कळमकार कसार करकुडे
कटिंग कपाळे करकरे करकरे
कनोजिया कबंध करले करमट
कवडे कर्जारी करानकर कर्काटे
कर्नाटके कडसकार कवास करजभांजणे
करढमारे कहुरकर कलचुरी कपाळफोडे
कठोरे करोडीकर कराहाल कराळकर
कवरे-कबरे कलचुरी- कचारे कनकनारायण
कणसे कळसकर करबे कनोवटे
कच्छवाह करतोड कळसे कडू
करण कस्तुरे कयपते करनखरे
करमखे करठे कडेरे करपे
करणे करमठे कवढे कवडे
कलकाथ कवळकार कऱ्हाडे कंस
कल्याणकर कल्याणराव कसाळे कठोर
कसले कंबळे करणे काळमुख
काकडे कार्मुख कारुळ काटे
कांबळे काठवडे काविमंडन कालेकर
कावरे कांचन कागदे कामरे
काटे काटकर कावडे कलषाते
कडुसकर कागल कांदले काळभोर
काले कालाटे काश्मिरकर कालगे
काळोखे कायपति काजे कारू
काठोळे कामोले काळे काले
कलाम कारसकार कारिंदे कावलकार
कारेकार काविने कान्हेरकर काळपांडे
कातले काळमेघ काळभोज काळके
कानफाडे कारभारी कापडे काळभार
काळाकुणबी काळामोरे काळभैरव काळसर्प
काळ कांबळे काजळकार कावडे
कापोत कालवार कांबेलकर काटवटे
कानकाटे कानफाडे कामते कालगे
कालयंकर कारळे कांजन कासारे
कारकर काहार कालोकार कांडेकर
कांगुडे काटेधार काशिंदे कांकड
कांकडे कालमुख कालमुख कातुरे
कान्हे कांत कापसे काटवने
कावगे कातवडे कांबे कानडे
कापूरे कापूल कासले कालेभर
कानाळे करंटे कोकाटे कोट्याधीश
कोळसे कोवले कोरान्ने कोल्हे
कोलारे किर्तने किल्लोळ किरवंत
किरलो किरकिटे किटकिटे किकाटे
किरदंते किंगे किरिट कीरदत
किरकिरे किटे किटुकले किल्लेदार
किलोर किसब किरणे कुंभकर्ण
कुलंगडे कुकुर कुरुवंशी कुत्तरमारे
कुरमुरे कुरकुरे कुचले कुचे
कुचर कूर्मी कूर्मवंशी कुलदीपक
कुशवंशी कुशेर कुठे कुहटे
कुलट कुकडे कुकटे कुलट
कुबडे कुर्वासिंदे कुलहारा कुत्ते
कुडारे कुबेर कुऱ्हाडे कुंवर
कुथे कुठे कुचमकार कुरुप
कुवल कुलकर्णी कुमरे कुलवादी
कुरमप कुमार कुलवान कुलीन
कुसुंब कृतांत केंढे केसकर
केशर केसरकार केसरी कुकसे
केणे केचे केदाराणे केने
केकणे केदार्ने केदार केसरकार
केसकर कैकाडी कोतवाल कोरे
कोडाळे कोठे कोळणे कोरकार
कोरडे कोठारी कोठीवान कोंगरे
कोल्हे कोरडे कोडपे कोहळे
कोलारे कोचरेकर कोकारे कोंबे
कोडे कोंडे कोंदे कोठरकार
केळकर कोरपे कोयते कोलत
कोलाले कोलापरे कोलतकार कोडगे
कोधे कौरव कौतुके कौर्मी
कौतुके कौतुक कौर्मि कौस्तुभे
कैकाडी कोतवाल कोरे कोडाळे
कोठे कोळणे कोरकार कोरडे
कोठारी कोठीवान कोंगरे कोल्हे
कोरडे कोडपे कोहळे कोलखडे
कोलारे कोचरेकर कोकारे कोंबे
कौरव कौतुके कौर्मी कौस्तुभे
६ ) सूची पहा ख
खंदोले खंड खडके
खडककार खराटे खरखरे खरपटे
खरटोपे खलाटे खल्लेरे खराळे
खरसने खरतडे खरडे खरठा
खडांग खंबाटे खगोल खंडाळ
खराणे खरग खंडार खरळ
खडतरे खैर खैरे खडसे
खडपे खंबीर खंभकर खंडेराव
खंजीरे खंडाळे खवले खंडाळगळे
खरे खरे खडनकार खरनार
खजीनदार खारकर खाडे खारोड
खाकरे खासे खामनकर खानझोडे
खादवड खादरे खापने खापाडे
खापटे खांडेकर खांडोकार खामकर
खानविलकर खासेराव खांदारे खांदाने
खानेदार खानदाने खांबळे खाले
खापरे खावंद खाखरपांडे खिल्लारे
खिलारे खिलाते खिरटकार खिलाते
खिलाटे खिरड खिरट खाळके
खुगकार खूळले खुळे खुंबराळे
खुपेश खुशामते खुजे खेकडे
खेडकर खेसिपे खेळकर खेडूले
खेदेकर खैरनार खोंड खोंडे
खोडे खोटे खोरगाडे खोबरे
खोत खोकले खोडके खोड्डे

संपूर्ण महागाथा मराठाशाहीची भाग १४

 संपूर्ण महागाथा मराठाशाहीची

संग्राहक ::विनोद जाधव

भाग १४
96 कुली मराठा पोटकुल उपकुल
भाग १
मराठा 96 कुळी समाजात सर्व साधारण 6500 आडनावे सापडतात.
परंतु आजपर्यंत मात्र 6327 आडनावांची माहिती आमच्याकडे उपलब्ध आहे
आपले आडनाव पहा
सूची पहा
१ )अ आ ओ /औ अं
अमीर अरीरव अच्युत
अमलपुरे अरवट अरवड अर्णव
अरेराव अरविद अरविंद अरमळे
अराव अवताडे अवधीय अवधानी
अवतार अवचितराव अवसरे अपसे
अमलदार अहिर अहीर अहिरराव
अगोचर अतकरे अतुलबळी अकंटक
अकराळ अकोलकर अक्राळ अभंग
अभीर अपराज अडे अकारे
अंगण अंगराखे अंबरीष अळसपुरे
अबोळे अडशूळ अस्वले अकाते
अंकाते अढाऊ अवघड अखत्यार
अखिल अमनकार अंधक अंधारे
अंबाडे अंधुरकर अवकाळे अखंड
अखडे अघटे अवधानी अचाह
अचल असुरे अडसुरे अरवले
अंगमोडे अनंग अशीरे अमृते
अधोक अपराधे अंजिरे अजमते
अघोर अजातशत्र अवचर अमया
अमदाबादकर अधचार अवचारे अविचारे
अनंत अधिकारी अजिंक्य अनंगपाळ
अवंगपाळ अव्हळ अलाट अभंग
अंधक अबुध अत्तरदे अवतारे
अवचारे अप्रधे अनेकराव अधटराव
अंधक अंबीराव अप्तिकर अव्हाळे
अनंगवीर अवतारिक
सूची पहा आ संपर्क पहा आंध्र
आतकरी आभोरे आचटे आगवान
आगे आवळे आडवले आबोटे
आमेडकर आधार आळे आवारे
आभारे आवाळे आवटे आगरकार
आमले आरज आटोळे आखाडे
आरसूड आसूड आतकड आडकिणे
आकर्ण आगलावे आदन आखारे
आंग्रे-आंगरे आंगण- आंगन आंगणे
आटमांडे आठवले आंबोले आवारे
आढक आढव अघाडे आळके
आळसुळे आवतकार आवटरे आळे
आडे आदित्य आवटे आचार्य
आतले आंबोने आंबटे आबंटकार
आंबेकार आयाचित ओगले ओढाळे
ओगले ओधे ओंगळ ओंथवे
ओरसकार औषधराव औदुंबर औरंगपुरे
२ ) सूची पहा इ/ई
इंजलकार इंगल इंगवले
इंद्रनील इंदप इंधे इथे
इधाते इसमूलकर इसर्दगे ईशपूत
इंद्र इंदिरे इंदो इंधळे
इधळे इनशूळकर इसलामपूरकर इतापे
इंदलकार इलमकर इने इसापुते
इधले इटखेडे इघाते-इधाते इरखडे
इसनकार इटकरे इथाळे इरवे
३) सूची पहा उ/ऊ
उगल ऊरनाले उढाळ
उधवे उपरे उसणे उत्पादक
उत्तम उपाध्याय ऊंद्रे उंदरे
उधडे उमराव उचले उबाडे
उबाले उंबरेड उंबरे उंदरे
उदार उदात उसते उपसे
उपासे उरकुडे उगले उताणे
उंबरकार उदापुरे उल्हे उत्तरखेडे
उमाळ उमळी उभेकर उमे
उमक उन्हाळे उडदे उडखडे
उजागर उलगे उभाडे

संपूर्ण महागाथा मराठाशाहीची भाग १३

 संपूर्ण महागाथा मराठाशाहीची

संग्राहक ::विनोद जाधव




भाग १३
९६ कुळी मराठा आणि ९२ कुळी मराठा
मराठा हा एक सामूहिक शब्द आहे, ज्यामध्ये हिंदु-मराठी भाषेतील क्षत्रिय, योद्धा, सामान्य आणि शेतकरी या जातींच्या भारतीय-आर्य गटाचा उल्लेख आहे. त्यांनी मराठा साम्राज्य तयार केले ज्याने १७ व्या आणि १८ व्या शतकात भारताचा एक मोठा भाग व्यापला.
दख्खनमध्ये ९६ कुळांमध्ये पसरलेली आणि भारतातील मुघल राजवट संपुष्टात आणण्यात महत्वाची भूमिका बजावणाऱ्या मराठा क्षत्रिय जातीचा जन्म हा दख्खनच्या क्षत्रिय कुळ आणि काही क्षत्रिय / राजपूत कुळांच्या संघटनेतून झाला. उत्तर परमार, सोलंकी, चौहान, यादव, सिसोदिया, गौर, जादोन-भट्टी किंवा यादव आणि मौर्य अशा राजपूत वंशातील लोक मुस्लिम आक्रमणानंतर उत्तर भारत सोडून महाराष्ट्रात स्थायिक झाले. या संघटनेत जन्मलेली जात मराठा क्षत्रिय किंवा मराठा राजपूत म्हणून ओळखली जाऊ लागली.
तथापि, दक्षिण भारतातील चालुक्यांपासून उत्पन्न झालेली बरीच सोलंकी कुटुंबे मुस्लिम आक्रमण करण्यापूर्वीच महाराष्ट्रात होती. उत्तरेकडील जाधव किंवा जाधवराव हे जादोन-भट्टी म्हणून ओळखले जाणारे होते.
कुळी म्हणजे कुळ. मुख्य कुळ व त्यांचे उप-कूळे ही वेगवेगळी असतात. काही कुळांनी त्यांचे वैभव आणि राज्य गमावले तर इतरांना महत्त्व प्राप्त झाले. आदर्श ९६ कुळांच्या यादीमध्ये २४ सूर्यवंशी कुळे, २४ चंद्रवंशी कुळे, २४ ब्रम्हवंशी कुळे आणि २४ नागवंशी कुळे यांचा समावेश आहे.
मराठा क्षत्रियांमध्ये राजपूत कुळांचा समावेश कसा झाला ?
यापैकी उत्तर भारतीय कुळांमध्ये स्थान आणि इतर घटकांच्या आधारे महाराष्ट्रात स्थलांतरानंतर नवीन आडनाव घेण्यात आले. तर, महाराष्ट्रातील निंबाळकर आणि पवार हे परमार आहेत. छत्रपती शिवाजींचे आडनाव, जे मूळचे सिसोदिया होते, ते बदलून भोसले केले गेले. घोरपडे देखील सिसोदिया आहेत. मौर्य नंतर मोरे बनले आणि मराठा आडनाव भोईटे हेही भाटीचे वंशज आहेत असे मानले जाते. चौहान हे महाराष्ट्रातील चव्हाण म्हणून ओळखले जातात जे महाराष्ट्रातील चव्हाणांचे राजपूत मूळ दर्शवितात, तर फाळके हे मूळचे तंवर आणि माने गौर आहेत.
राठोर १६ व्या शतकापर्यंत गुजरातच्या सीमेवरील महाराष्ट्रातील बागलाण भागावर राज्य करीत होते आणि त्यांचे आडनाव हे बागुल किंवा बागल हे नाव पडले. हे एक अतिशय सन्मानीय कुळ होते पण त्यांची संख्या खूप विरळ होते.
पाटणकर, माहुरकर आणि काठीकर देशमुख हे सोलंकी आहेत परंतु त्यांचे आडनाव साळुंके होते असे म्हणतात. शिंदे किंवा सिंधिया कुळ, ज्यापैकी ग्वाल्हेर राजघराणे हे सर्वात प्रमुख घर आहे.
विशेष म्हणजे, इतिहासकारांचा असा विश्वास आहे की त्रिलोचंदी बैस कुळ १० व्या शतकात महाराष्ट्रातील मुंगीपैठण येथून उत्तरेकडे गेले. शिंदे आणि त्रिलोकचंदी बैस यांच्यातील सर्वात महत्त्वाचा संबंध म्हणजे नागदेवतेची उपासना (सर्प) - दोन्ही कुळांमध्ये नागदेवतेच्या उपासनेला सर्वात जास्त महत्त्व आहे.
मजबूत ऐतिहासिक पुरावा:
ग्वाल्हेरचे सुप्रसिद्ध इतिहासकार सरदार आनंदराव भाऊसाहेब फाळके यांनी त्रिलोकचंदी बैस आणि शिंदे हेच कुळ असल्याचे सिद्ध करण्यासाठी भक्कम ऐतिहासिक पुराव्यांची स्थापना केली आहे. यूपीमधील अवध परिसरातील खजुरगावचा राणा, मुरन्माऊचा राजा आणि कुसमंदाचा राजा या त्रैलोकचंदी बैसांपैकी सर्वांत प्रमुख आहेत.
गंगा-जमुना प्रदेशात १३ व्या शतकात दिल्ली सुल्तानांनी केलेल्या छळाविरूद्ध बंडखोरी करणारे बैसवाड्याचे राजा त्रिलोकचंद पहिले होते. परंतु त्याच्यामुळे त्यांना ऐतिहासिक ओळख त्याला कधीच मिळाली नाही. खरं तर, राजावर पुरेशी संशोधन सामग्रीची कमतरता आहे.
महत्त्वाचे म्हणजे काही असे मानतात की त्रिलोकचंदी बैस ७ व्या शतकातील महान सम्राट, राजा हर्षवर्धन हा त्यांचा पूर्वज होता.
१७७० ते १७९४ दरम्यान उत्तर भारतातील मराठा साम्राज्यासाठी अनेक लढाया जिंकलेल्या शिंदे घराण्याचे प्रमुख सेनापती महाडजी शिंदे होते. त्यांनी इंग्रजांना भारतावर पूर्ण ताबा मिळवण्यापासून रोखले होते अशीही ख्याती आहे.
आडनावांद्वारे कुळात गोंधळ करू नये. ९६ कुळी मराठा या (ज्यामध्ये जवळजवळ ५००० आडनाव आहेत) कुळाने महान मराठा साम्राज्य निर्माण केले.
९२ कुळी मराठाही हेच आहेत.
माहिती स्त्रोत: 96 Kuli Maratha Clans - यदुवंशी सैनी राजपूतों का इतिहास

संपूर्ण महागाथा मराठाशाहीची भाग १२

 संपूर्ण महागाथा मराठाशाहीची

संग्राहक ::विनोद जाधव

भाग १२ मराठय़ांचे प्राचीनत्व ९६ कुळी म्हणजे काय आहे?
भाग २
९६ कुळी मराठा गोत्र
आडनाव वंश गोत्र देवक
अहिरराव सूर्य भारद्वाज पंचपल्लव
आंग्रे चंद्र.. गार्ग्य.. पंचपल्लव
आंगणे चंद्र दुर्वास कळंब, केतकी, हळद, सोने
इंगळे चंद्र भारद्वाज, देव कमळ, साळुंखी पंख
कदम सूर्य भारद्वाज, कळंब, केतकी, हळद, सोने
काळे सूर्य भारद्वाज कळंब, केतकी, हळद, सोन, साळुंखी पंख
काकदे सूर्य कौंडिण्य कळंब, रुई, मोरवेल, सूर्यफूल
कोकाटे सूर्य काश्यप कळंब, हळद, सोने, रुई, वासनवेलस
खंडागळे सूर्य वसिष्ठ कळंब, सूर्यफूल
खडतरे चंद्र लोमेश पंचपल्लव
खैरे चंद्र मरकडेय पंचपल्लव
गव्हाणे चंद्र कौशीक पंचपल्लव, साळुंखी पंख
गुजर सूर्य शौनक पंचपल्लव
गायकवाड चंद्र, गौतम पंचपल्लव, सूर्यफूल
घाटगे सूर्य काश्यप, साळुंखी पंख, पंचपल्लव
चव्हाण सूर्य काश्यप, कळंब, वासुंदीवेल, हळद, सोने, रुई
चालुक्य चंद्र भारद्वाज, मांडव्य, उंबर, शंख
जगताप चंद्र, मांडव्य, पंचपल्लव, उंबर, वड, पिंपळ
जगदाळे चंद्र, कपिल, पंचपल्लव, धारेची तलवार
जगधने चंद्र, कपिल, पंचपल्लव
जाधव, यादव चंद्र कौंडिण्य, अत्रि, कळंब, पंचपल्लव, उंबर, पानकणीस, आंबा
ठाकूर सूर्य कौशिक, पंचपल्लव
ढमाले सूर्य शौनल्य पंचपल्लव
ढमढरे सूर्य काश्यप कळंब
ढवळे चंद्र भारद्वाज, उंबर, शंख, धारेची तलवार
ढेकळे चंद्र वत्स कळंब, पिंपळ, उंबर.
ढोणे सूर्य भारद्वाज, कळंब, केतकी, हळद, सोने..
तायडे (तावडे) सूर्य, विश्वामित्र, कळंब, हळद, ताडपल्लव
तावरे / तोवर सूर्य गार्ग्य उंबर
तेजे सूर्य कौंडिण्य कळंब, मोरवेल, रुई
थोरात सूर्य भारद्वाज कळंब, केतकी, हळद, सोने, पिंपळ
थोटे (थिटे) सूर्य वसिष्ठ कळंब, सुर्यफूल
दरबारे चंद्र कौशीक पंचपल्लव
दळवी सूर्य वसिष्ठ कळंब, पंचपल्लव
दाभाडे सूर्य शौनल्य कळंब
धर्मराज सूर्य विश्वामित्र, पंचपल्लव
देवकाते चंद्र कौशीक पंचपल्लव
धायबर चंद्र भारद्वाज उंबर, शंख
धुमाळ चंद्र दुर्वास हळद, आपटय़ाचे पान
नाईक चंद्र वसिष्ठ, दुर्वास नागवेल
नालिंबरे चंद्र भारद्वाज उंबर, शंख
निकम सूर्य पराशर, मान्यव्य, कळंब, उंबर, वेळू
निसाळ सूर्य वाजपेयी पंचपल्लव
पवार (परमार) सूर्य वसिष्ठ, कळंब, धारेची तलवार
प्रतिहार सूर्य भारद्वाज कळंब, केतकी, हळद, सोने
पानसरे चंद्र कश्यप कळंब
पांढरे चंद्र लोमेश पंचपल्लव
पठारे सूर्य काश्यप कळंब, केतकी, हळद, सोने, वासुंदीवेल
पालवे सूर्य भारद्वाज कळंब
पलांढ सूर्य शौनल्य कळंब, पंचपल्लव
पिंगळे चंद्र भारद्वाज उंबर, शंख
पिसाळ सूर्य कौशीक पंचपल्लव, वड
फडतरे चंद्र याज्ञवल्क्य पंचपल्लव, साळुंखी पंख
फाळ्के चंद्र कौशीक पंचपल्लव
फाकडे सूर्य विश्वामित्र पंचपल्लव
फाटक चंद्र भारद्वाज कमळ
बागल सूर्य शौनक कळंब, पंचपल्लव
बागवर-बांगर चंद्र भारद्वाज उंर्ब, शंख
बांडे सूर्य भारद्वाज कळंब, केतकी, हळद, सोने
बाबर सूर्य भारद्वाज कळंब, केतकी, हळद, सोने, साळुंखी पंख
भागवत सूर्य काश्यप कळंब
भोसले सुर्य कौशीक पंचपल्लव
भोवारे चंद्र कौशीक पंचपल्लव
भोगले (भोगते) सूर्य कौशीक पंचपल्लव
भोईटे सूर्य शौनक पंचपल्लव
मधुरे सूर्य विष्णूवृद्ध, पंचपल्लव, सूर्यफूल
मालपे चंद्र भारद्वाज उंबर, शंख
माने चंद्र गार्ग्य शंख, गरुड पंख
मालुसरे सूर्य काश्यप कळंब
महाडीक सूर्य माल्यवंत कळंब, पिंपळ
म्हांबरे चंद्र अगस्ति कळंब, शमी
मुळीक सूर्य गौतम पंचपल्लव, सूर्यफूल
मोरे(मोर्य) चंद्र भारद्वाज मयूर पंख, ३६० दिवे
मोहीते चंद्र गार्ग्य कळंब, कळंबगादी, वासणीचा वेल
राठोड सूर्य काश्यप सूर्यकांत
राष्ट्रकुट सूर्य कौशीक पंचपल्लव
राणे सूर्य जमदग्नी वड, सूर्यकांत
राऊत सूर्य जामदग्नी वड, सूर्यकांत, सूर्यफूल
रेणुस चंद्र विश्वामित्र पंचपल्लव
लाड चंद्र वसिष्ठ वासुंदीवेल
वाघ सूर्य वत्स, विश्वावसू कळंब, हळद, निकुंभ
विचारे सूर्य शौनक पंचपल्लव
शेलार सूर्य भारद्वाज, विश्वामित्र, कळंब, पंचपल्लव, कमळ
शंखपाळ चंद्र गार्ग्य शंख
शिंदे सूर्य कौंडिण्य कळंब, रुई, मृत्ति, केचावेल, भोरवेल
शितोळे सूर्य काश्यप वड, सूर्यकांत
शिर्के चंद्र शांडील्य कळंब, आपटय़ाचे पान
साळवे सूर्य कौंडिण्य कळंब, रुई, मोरवेल
सावंत चंद्र दुर्वास कमळ, कळंब, साळुंखी पंख
साळुंखे सूर्य भारद्वाज पंचपल्लव, साळुंखी पंख
सांबरे सूर्य मान्यव्य कळंब, हळद
सिसोदे सूर्य कौशीक पंचपल्लव
सुर्वे सूर्य वसिष्ठ पंचपल्लव
हंडे सूर्य विष्णुवृद्ध पंचपल्लव, सूर्यफूल
हरफळे चंद्र कौशीक पंचपल्लव
क्षिरसागर सूर्य वसिष्ठ कळंब

संपूर्ण महागाथा मराठाशाहीची भाग ११

 संपूर्ण महागाथा मराठाशाहीची

संग्राहक ::विनोद जाधव

भाग ११
मराठय़ांचे प्राचीनत्व ९६ कुळी म्हणजे काय आहे?
भाग १
९६ कुळी मराठय़ांनी आपापले देवक, कूळ आणि गोत्र जाणून घ्यावे, यासाठी माहिती येथे देत आहोत.
>> गोत्र –आपला मूळ पुरुष म्हणजेच गोत्र. यांची संख्या ८ आहे. विश्वामित्र, जमदग्नी, भारद्वाज, गौतम, अत्रि, वशिष्ट, कश्यप आणि अगस्ती.
>> देवक – ज्याच्या मुळाशी आपली कुलदेवता वास करते ते देवक असते. वृक्ष, पर्ण, फूल, वेल, साळुंकी किंवा मोराचे पिस, शस्त्र, इत्यादी.
>> वंश – क्षात्र समाजात दोन वंश आहेत.
१. सोमवंश २. सूर्यवंश. यापैकी ज्या कुळांनी एकत्रित येऊन आपला समूह निर्माण केला, ती कुळे ९६ आहेत. या ९६ कुळानुसार त्याची विभागणी झाली आहे.
मराठा या शब्दाचे संस्कृत रूप महाराष्ट्र आहे, अर्थात ज्यांचे राष्ट्र मोठे आहे ते मराठे. मरहट्टा, महारठ्ठा, महारथ, महारथी म्हणजे मराठा ऊर्फ राष्ट्रपती या संज्ञा प्राचीनकाळी अत्यंत शौर्यशाली रणधुरंधर क्षत्रिय राजबिंडय़ा पुरुषांनाच लावीत असत. याला आधार रघुवंशाच्या ६व्या सर्गामधील पुढील श्लोक आहे –
एको दस सहस्रणि योधयेद्यस्तु धान्विनाम। शस्त्रशास्त्रप्रवीणश्च स वै प्रोक्तो महारथ:। अमितान्योधयेद्यस्तु संप्रोक्तोऽतिरथस्तु स:। रथस्त्वेकेन योद्धा स्यात्तन्न्यूनोऽर्धरथ: स्मृत:।
भावार्थ – शस्त्रशास्त्रात म्हणजे रणविद्येत प्रवीण होऊन जो एकटा क्षत्रिय दहा हजार योद्धय़ांबरोबर लढू शकतो, त्या रणधुरंधरासच मरहट मराठा म्हणतात. ख्रिस्ती सनापूर्वी सातव्या शतकात क्षत्रिय दक्षिणेत आले. विंध्य पर्वताच्या दक्षिणेकडील देशासंबंधाने पाणिनीच्याही पूर्वी कात्यायनाने आपल्या वार्तिकांत उल्लेख केला आहे. हा या बाबीस सबळ पुरावा होय.
श्री वाल्मीकी रामायण –
अयोध्याकांड, सर्ग ५१ श्लोक ६ यात दशरथाला महाराष्ट्रे (महारठ्ठे) विवर्धन असे म्हटले आहे. तसेच इसवी सनापूर्वी ६व्या शतकात जैन लोकांच्या कृतांग सूत्र या भद्रबाहूने लिहिलेल्या ग्रंथात महाराष्ट्र शब्द आढळतो. या ग्रंथाच्या आधाराने दुस-या शामाचार्यानी लिहिलेल्या श्री प्रज्ञापना उपांग सूत्र यात महाराष्ट्र शब्द आढळतो. पश्चिम घाटात काल्र्याजवळ भाजे नामक कोरीव लेणे आहे. तेथील पाण्याच्या हौदावर महारथी साकोसिकी पुतसा! विष्णुदत्तसा देयाधमपोदी म्हणजे कौशिकपुत्र महारथी/महारठी/महारट्टी विष्णुदत्त याने हे बांधले असे लिहिले आहे आणि या लेण्याचा काळ इ. स. पूर्व ३०० वर्षाचा आहे. मगध देशावर नंदाचे राज्य असताना, म्हणजे सुमारे २३०० वर्षापूर्वी वररूची होऊन गेला. त्याच्या प्राकृत प्रकाश या ग्रंथात शेषं महाराष्ट्रीवत असा उल्लेख आहे, यावरून महाराष्ट्र व मराठा शब्दाचे प्राचीनत्व स्पष्ट होते.

संपूर्ण महागाथा मराठाशाहीची भाग १०४

  संपूर्ण महागाथा मराठाशाहीची संग्राहक ::विनोद जाधव भाग १०४ कौं ‍ डिण्यपूर (Kaundinyapur) पोस्तसांभार :: प्रणीता हरड भारतातील एक पुरातत्त्वी...